AB Konseyi ve Parlamento, yenilenen GTS düzenlemesi üzerinde anlaşmaya vardı

Avrupa Konseyi ve Avrupa Parlamentosu, Avrupa Birliği’nin (AB) gelişmekte olan ülkelere ticari tercih tanıdığı Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi (GSP) düzenlemesinin revize edilmiş hâli üzerinde geçici bir anlaşmaya vardı.

Yeni çerçeve, mevcut sisteme; insan haklarına ve çevreye saygı konusunda daha güçlü bağlar, düzenlemenin daha iyi izlenmesi ve daha fazla şeffaflık gibi iyileştirmeler ekliyor.

Konsey’in talebi doğrultusunda, yararlanıcı ülkelere tanınan ticari tercihlerin, bu ülkelerin AB’de yasa dışı olarak bulunan kendi vatandaşlarının geri kabulü ve göç yönetimiyle ilgili iş birliği düzeyine bağlandığı yeni bir mekanizma getiriliyor. Geçici anlaşmanın temel unsurları arasında geri kabul şartı ve hassas ithalatlar için koruma mekanizmaları bulunuyor.

Revize edilen GTS çerçevesi, mevcut sistemdeki üç ana destek ayağını — standart GTS, GTS+ ve Silahlar Hariç Her Şey (EBA) — koruyor, ancak bunlara çeşitli iyileştirmeler ekliyor.

Bu iyileştirmeler arasında;

• insan ve işçi haklarına ilişkin daha fazla uluslararası sözleşmeye uyum,
• bu sözleşmelerin ilkelerinin ihlal edilmesi durumunda tercihlerin hızla geri çekilebilmesi için acil durum prosedürü,
• iklim değişikliği ve çevre koruma ile ilgili sözleşmelerin ilkelerinin ciddi ve sistematik biçimde ihlal edilmesi durumunda GTS faydalarının geri çekilebilmesi

yer alıyor.

Önümüzdeki on yıl içinde En Az Gelişmiş Ülke (LDC) statüsünden çıkacak ve şu anda EBA kapsamında en geniş AB desteğini alan ülkeler, güçlü sürdürülebilirlik standartlarına uyma taahhüdünde bulundukları sürece GTS+ yoluyla yine geniş tercihli tarifelerden faydalanabilecek.

Standart GTS ülkeleri için geçerli olan ve belirli bir sektördeki ithalat payının aşılması hâlinde geçici olarak tercihlerin kaybedilmesine yol açan eşik, mevcut %57’den %47’ye düşürülecek. Amaç, tercihleri daha az rekabetçi ürünlere daha doğru yönlendirmek ve özellikle LDC’ler olmak üzere diğer GTS yararlanıcılarına daha fazla fırsat yaratmak.

Revizyon ayrıca, menşe kurallarının kümülasyonunun, talep eden ülkenin kalkınma, finansman ve ticaret ihtiyaçlarına uygun olmasını sağlayacak özel bir süreç getiriyor.

Yeni kurallar, GTS+ taahhütlerinin izlenmesini ve uygulanmasını da güçlendiriyor.

Göç konusunda daha adil ve etkili bir yaklaşım oluşturma çalışmalarının bir parçası olarak, yasama organları, bir yararlanıcı ülke kendi vatandaşlarının geri kabulünde AB ile iş birliği yapmazsa, GTS tercihleri geri çekilebilecek konusunda da anlaşmaya vardı.

Bundan böyle Komisyon, geri kabul yükümlülüklerine uyumu denetleyecek ve gereken durumlarda harekete geçme yetkisine sahip olacak. Şeffaflığın sağlanması için Komisyon, bu tür kararlar alındığında Parlamento ve Konsey’i bilgilendirmek zorunda olacak.

Anlaşma ayrıca, yararlanıcı bir ülkeden yapılan ithalatın ani ve önemli artış göstermesi hâlinde, AB üreticilerini korumak amacıyla gümrük vergilerinin yeniden uygulanmasına olanak tanıyan hükümler içeriyor.

Anlaşma, özellikle tekstil ve etanol ithalatına ilişkin koruma önlemlerine odaklanıyor. Bu koruma önlemleri GTS ve GTS+ ülkeleri için geçerli olacak, ancak EBA ülkeleri için uygulanmayacak.

Buna ek olarak, bu koruma önlemleri yalnızca söz konusu ülkeden gelen ürün ithalatının, ilgili ürünün toplam AB ithalat değerinin %6’sını ve tüm GTS yararlanıcılarından yapılan ithalatın %47’sini aşması hâlinde devreye girecek.

Geçici anlaşma, resmen kabul edilmeden önce Konsey ve Parlamento tarafından onaylanacak. Yasa 1 Ocak 2027’den itibaren uygulanacak.