Bilindiği gibi ABD Başkanı Trump, Mart ayının 3. haftasında Beyaz Saray’da düzenlenen törende imzaladığı genelgeyle, ülkesinin fikri haklarını ve teknolojilerini korumak amacıyla, Çin’e yönelik birtakım ticari tedbirler getirilmesi direktifi vermişti. Trump, ABD’nin Çin karşısında verdiği ticaret açığının kontrol edilemez seviyelere ulaşması dolayısıyla harekete geçmek zorunda olduklarını ifade ederken Çin’i ‘Amerikan entelektüel mülkiyetinin hırsızı’ olarak tanımlamıştır. Trump, Çin’e getirilecek ek gümrük vergisi ve yatırım kısıtlamalarının tutarının 60 milyar doları bulabileceğini belirtmektedir. Trump’ın genelgeyi imzalarken, “Bu birçok genelgenin ilki” ifadesini kullanması, gelecekte yeni ticari tedbirlerin açıklanabileceği şeklinde yorumlanmaktadır.
Beyaz Saray’ın yayınladığı genelgeye göre, Trump, Çin’e yönelik ek gümrük vergisi ve yatırım kısıtlamalarını belirleme görevini ABD Hazine Bakanlığı ve Ticaret Temsilciliğine (USTR) vermiştir. Buna göre, USTR’ın belirlediği Çin menşeli bazı ürünlere %25 oranında ek gümrük vergisi getirilmesi öngörülmektedir. Söz konusu gümrük vergisinin savunma, havacılık, bilgi teknolojileri ve imalat sektörüne yönelik olması planlanıyor. ABD’nin bu adımının, piyasalarda bir Çin-ABD ticaret savaşını başlatmasından endişe ediliyor. Trump’ın bu kararını ilk açıkladığı 9 Mart tarihinde, Çin Ticaret Bakanlığından yapılan açıklamada, ABD çelik ve alüminyuma yönelik gümrük vergileri nedeniyle uluslararası ticaret sistemine zarar vermekle itham edilirken, bu karara gereken cevabın verileceği belirtilmişti.
ABD Ticaret Temsilcisi Robert Lighthizer, ithal çelik ve alüminyuma uygulanması düşünülen % 25 ve % 10’luk gümrük tarifesinden en azından geçici olarak, AB, Kanada, Meksika, Avustralya, Arjantin, Brezilya ve Güney Kore’nin bu tarifelerden muaf tutulacağı belirtilmektedir. Bu adımın, ABD’nin kısa vadede, müttefiklerini karşısına almak istemediği için attığı belirtiliyor.
Bu arada Pekin Yönetimi de ABD Başkanı Donald Trump'ın Çin mallarına 60 milyar dolarlık gümrük vergisi kararına misilleme olarak, ABD ürünlerine 3 milyar dolar vergi getirme planlarını açıklamıştır. Çin Ticaret Bakanlığı ABD hamlesine iki aşamalı bir gümrük planıyla karşılık vermeyi tasarladıklarını duyurmuştur:
-
Taze meyze ve şarap dahil 1 milyar değerindeki 120 ürüne, % 15 gümrük vergi
-
Hurda alüminyum dahil 8 ürüne, % 25 vergi
Başkan Trump, "ticaret savaşını" kazanacağından emin görünürken Çin ise, ticaret savaşı istemediklerini ama böyle bir savaşa girmekten korkmayacaklarını söylemektedir. Çin’in bu planın ilk adımını hayata geçirmeden önce, ABD'nin anlaşmaya yanaşıp yanaşmayacağına bakacağı söylenmektedir.
Pekin’in bir diğer planının da Dünya Ticaret Örgütü üzerinden Trump'ın geçen ay duyurduğu çelik ve alüminyuma gümrük vergisi getirme kararı hakkında yasal yollara başvurmak olduğu ifade edilmektedir.
Başkan Trump Çin'den ABD’nin Çin’le ticaretinde mevcut 375 milyar dolarlık açıktan derhal 100 milyar dolar indirmesini istemektedir. Beyaz Saray Çin'in dış ticaretinde bir dizi "adil olmayan" uygulama tespit ettiğini söylemekte ve bunlar arasında yabancıların Çin'de iş kurması konusundaki kısıtlamalar ve yabancı şirketlerin teknoloji transferine zorlanması gibi uygulamaları saymaktadır. ABD Yönetimi ayrıca Çin'in Amerikan şirketlerine adil olmayan koşullar koyduğunu, ABD'deki yatırımlarını stratejik alanlara yönelttiğini ve siber saldırılar yürüttüğünü öne sürmektedir.
Beyaz Saray şimdi Çin'den ithal edilen ve % 25 gümrük vergisine tabi olabilecek 1000 ürünlük bir listesi olduğunu söylemektedir. Listenin nihai halini almasından önce bu alanda iş yapanların görüşlerinin de alınacağı ifade edilmektedir.
Yetkililerin verdiği bilgilere göre, ABD ayrıca Çin'in ülkesindeki yatırımlarını sınırlamanın yollarını arıyor ve "adil olmayan" lisansların Dünya Ticaret Örgütüne götürülmesi yoluna da gitmeyi düşünmektedir.
Ticaret savaşı olursa kim daha zararlı çıkar?
Dünyanın en büyük iki ekonomisi arasında olası bir ticaret savaşı endişeleri finansal piyasaları tedirgin ederken, yatırımcılar Başkan Donald Trump'ın ABD'nin Çin karşısındaki ticaret açığını düşürme girişiminden dolayı ticari engeller yükselirse, bundan negatif sonuçlar doğacağını tahmin ediyor.
Amerikalı yetkililer Çin'in de misilleme yapma ihtimali olduğunu kabul ediyorlar ama Çin'in nihai olarak en çok kaybeden taraf olacağını söylüyorlar.
Öte yandan eğer açıklandığı şekliyle uygulanırsa Amerikan gümrük vergileri hem tüketici açısından fiyatların yükselmesi sonucunu getirecek hem de Çin'in muhtemel misillemesi uzmanlara göre ABD ekonomisinde özellikle de tarım ve uzay-havacılık gibi hayati sektörleri vurabilir.
Çin 2016 yılında ABD mallarının en çok satıldığı üçüncü en büyük pazar oldu. Amerikan mısırı, soya fasulyesi, domuz ürünleri ve uçaklarını en çok satın alan ülkelerin başında Çin geliyor.
Trump'ın politikalarını eleştirenler, ticaret açığının böyle bir adıma gerekçe olamayacağını, ticaretin her iki tarafa da faydalı olduğunu söylüyorlar. Buna karşılık Amerika'da, Çin'in devlet yönetimindeki ekonomisinin gelişimi ve askeri amaçlı kullanılabilecek teknoloji birikimi konusunda, partiler ötesi kaygıların da arttığı bir gerçek.
Ayrıca Trump'ın "Önce Amerika" politikaları ABD kamuoyunun geniş kesimleri arasında hala beğeniliyor. Fakat yorumcular Çin'in yapacağı misillemelerin, dikkatle, ABD'nin Trump'a desteğin yüksek olduğu bölgelerini etkileyecek şekilde planlanacağına hiç kuşku duymadıklarını söylüyorlar. Uzmanlara göre Çinliler bu liste üzerinde bir yılı aşkın süredir çalışıyorlar ve bu işte çok iyiler. Eğer işler o noktaya gelirse, Çin'de iş yapan ABD şirketlerinin hayatını çok zorlaştırabilirler.
Bu arada Çin, Dünya Ticaret Örgütü (WTO) üyelerine Mart ayının son haftasında bir çağrı yaparak, ABD'nin örgütü "tahrip etmesine" engel olmalarını ve Çin'in fikri mülkiyet hırsızlığı yaptığı iddiaları üzerine ABD'nin getirdiği gümrük vergilerine karşı çıkmalarını isteyerek, canavarın kafesine geri tıkılması gerektiğini söylemiştir. Çin'in WTO temsilcisi Zhang Xiangchen, ABD Başkanı Donald Trump'ın 60 milyar dolar değerindeki Çin mallarına, 1974 tarihli ticaret yasasının Section 301 adlı maddesini kullanarak gümrük vergisi koyma planının, DTÖ kurallarını ihlal ettiğini söylemektedir. Çin’in WTO temsilcisi Zhang Çin'in haklarını ve çıkarlarını korumak için WTO kurallarını ve "başka gerekli yolları" kullanarak tepki göstereceğini söylemektedir.
Çin Ticaret Bakanlığı da yaptığı açıklamayla “ABD’nin uçurumdan önce atının dizginlerini çekmesini umduklarını” belirterek aksi takdirde kendilerinin de ulusal çıkarlarını korumak için sonuna kadar gideceklerini söylemektedir. Aynı açıklamada “ABD’nin yanlış yöntemlerinin Pandora’nın kutusunu açmaya benzediğine dikkat çekilerek bu önlemlerin zincirleme tepkimeyi tetikleyeceği ve ticari korumacılık virüsünün dünyaya yayılmasına neden olacağı” savunulmaktadır.
Sonuç olarak dünya ABD’nin Çin’den gelen ithal mallara uygulayacağı ek gümrük vergilerinin ürün listesini hazırlamasını beklerken, diğer yandan Çin de misilleme listesi hazırlıyor ve bu gidişatın diğer ülkelere de yayılarak global ticaret savaşlarına dönüşmesinden endişe edilmektedir.